Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Ο όρος «Αισθητηριακή Ολοκλήρωση» αναφέρεται στην επεξεργασία, ολοκλήρωση και οργάνωση αισθητηριακών πληροφοριών από το σώμα και το περιβάλλον.

Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει πως βιώνουμε, ερμηνεύουμε και αντιδρούμε σε (ή αγνοούμε) πληροφορίες που προέρχονται από τις αισθήσεις μας. Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι σημαντική σε όλα τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε σε καθημερινή βάση, όπως το ντύσιμο, το φαγητό, η μετακίνηση, η κοινωνικοποίηση, η μάθηση και η εργασία.

Οι αισθητηριακές πληροφορίες λαμβάνονται από τις αισθήσεις μας, οι οποίες περιλαμβάνουν:

– Όραση (οπτικό σύστημα)

– Ακοή (ακουστικό σύστημα)

– Αφής (απτικό σύστημα)

– Γεύση (γευστικό σύστημα)

– Οσμή (οσφρητικό σύστημα)

– Ιδιοδεκτικότητα (αισθήσεις σωματικής επίγνωσης και θέσης)

– Αιθουσαία (επίγνωση της κίνησης, της ισορροπίας και του συντονισμού)

– Ενδοδεκτικότητα (το εσωτερικό μας αισθητήριο σύστημα που μας λέει τι συμβαίνει μέσα στο σώμα μας, για παράδειγμα, πείνα, ανάγκη για τουαλέτα, κούραση, συναισθήματα κ.λ.π.)

Για τους περισσότερους από εμάς, η ανάπτυξη της αισθητηριακής ολοκλήρωσης συμβαίνει όταν είμαστε σε πολύ μικρή ηλικία ως μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξής μας και σε πράγματα που κάνουμε, όπως το ρολλάρισμα, το μπουσούλημα, το περπάτημα και το παιχνίδι.  Για άλλους, η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι λιγότερο καλά ανεπτυγμένη.

Η κατανόησή μας για την αισθητηριακή ολοκλήρωση αναπτύχθηκε αρχικά στα τέλη της δεκαετίας του ’60 και της δεκαετίας του ’70 από την Δρ. A Jean Ayres, μία εργοθεραπεύτρια και ψυχολόγο με κατανόηση της νευροεπιστήμης, που εργαζόταν στις ΗΠΑ. Η Ayres όρισε την αισθητηριακή ολοκλήρωση ως: «Η νευρολογική διαδικασία που οργανώνει την αίσθηση από το ίδιο το σώμα και το περιβάλλον και καθιστά δυνατή την αποτελεσματική χρήση του σώματος με το περιβάλλον». (1972)

Τι συμβαίνει εάν τα σήματα που προέρχονται από τις αισθήσεις μας είναι πολύ αδύναμα;  Ή πολύ δυνατά;  Ή αν ο εγκέφαλός μας υπέρ- ή υπό- αντιδρά στα σήματα;  Ή αν ο εγκέφαλος δεν μπορεί να κατανοήσει αυτά τα σήματα;  Το άτομο θα αντιμετωπίσει δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης και αυτό μπορεί να είναι εμφανές στη συμπεριφορά του.  Μερικά άτομα μπορεί να βιώσουν τις αισθητηριακές εισροές ως αφόρητες και ενοχλητικές, οδηγώντας σε «αισθητηριακή υπερφόρτωση».  Τα άτομα μπορεί να είναι υπερ- ευαίσθητα στις αισθητηριακές εισροές, υπο- ευαίσθητα ή και τα δύο.

Είναι σύνηθες για όλους μας να νιώθουμε περιστασιακά υπό ή υπέρ ευαίσθητοι στις αισθητηριακές εισροές.  Για παράδειγμα, η μουσική ή τα έντονα φώτα μπορεί να αισθάνονται υπερβολικά αν έχετε πονοκέφαλο.  Μπορεί να αισθάνεστε ασυντόνιστοι ή να δυσκολεύεστε να εστιάσετε εάν είστε κουρασμένοι. Αλλά αυτά τα συναισθήματα είναι προσωρινά και δεν θα επηρέαζαν κανονικά την καθημερινή σας λειτουργικότητα μακροπρόθεσμα. Οι δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης ή αισθητηριακής επεξεργασίας είναι μακροπρόθεσμες και έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή και τη μάθηση.  Αλλά με συμβουλές από εργοθεραπευτές εκπαιδευμένους στην Αισθητηριακή Ολοκλήρωση και θεραπεία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης, μπορούν να γίνουν πολλά για να βελτιωθεί η καθημερινή λειτουργικότητα ενός ατόμου.

Μερικά άτομα μπορεί να έχουν δυσκολία στην επεξεργασία εισροών από μια συγκεκριμένη αίσθηση (π.χ. οπτική επεξεργασία), ενώ άλλα άτομα μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολία στην ενσωμάτωση εισροών από περισσότερα από ένα αισθητηριακά συστήματα. Σημειώστε ότι οι δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης διαφέρουν από τις αισθητηριακές βλάβες όπως η απώλεια ακοής, αν και μερικές φορές και οι δύο οδηγούν σε παρόμοιες συμπεριφορές.  Για παράδειγμα, ένα άτομο με τέλεια ακοή μπορεί να δυσκολευτεί να παρακολουθήσει συνομιλίες εάν έχει δυσκολίες στην επεξεργασία των εισερχόμενων ακουστικών σημάτων.

Έχουν εντοπιστεί τέσσερις κατηγορίες δυσκολιών αισθητηριακής ολοκλήρωσης (Parham and Mailloux (2015):

Προβλήματα με αισθητηριακή ρύθμιση συμβαίνουν όταν ο εγκέφαλός μας είτε ανταποκρίνεται υπερβολικά είτε υποτονικά σε αισθητηριακές πληροφορίες. Για παράδειγμα, αν κάποιος υπερ-ανταποκρίνεται στο άγγιγμα, μπορεί να νιώθει έντονα την ετικέτα στο πίσω μέρος των ρούχων του. Εάν κάποιος δεν ανταποκρίνεται καθόλου στο άγγιγμα, μπορεί να μην παρατηρήσει ότι κάποιος τον χτυπά στον ώμο.

Έχει βρεθεί ότι οι άνθρωποι μπορεί να είναι υπερ- ανταποκριτικοί ή υπό-ανταποκριτικοί σε όλες τις διαφορετικές αισθήσεις, μπορεί να είναι υπερ- ανταποκριτικοί σε μία αίσθηση και υπο- ανταποκριτικοί σε μια άλλη. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να είναι υπερ- ανταποκριτικοί ή υπό-ανταποκριτικοί στην ίδια αίσθηση. Η ανταπόκριση μπορεί να εξαρτάται από μια κατάσταση, για παράδειγμα μια αγχωτική κατάσταση μπορεί να μας κάνει να έχουμε περισσότερο και μερικές φορές λιγότερο επίγνωση της αίσθησης.

Αυτό συμβαίνει όταν ο εγκέφαλος δυσκολεύεται να κατανοήσει τις αισθητηριακές πληροφορίες που λαμβάνει.  Εάν αυτά τα προβλήματα σχετίζονται με τις αισθητηριακές πληροφορίες του απτικού συστήματος, ένα άτομο μπορεί να φαίνεται αδέξιο ή να χρησιμοποιεί πάρα πολύ ή πολύ λίγη δύναμη όταν κάνει πράγματα. Ένα άτομο με προβλήματα οπτικής αντίληψης μπορεί να έχει δυσκολίες να βρει αντικείμενα σε ακατάστατα περιβάλλοντα ή να βρει μια λέξη σε μια σελίδα.

Αυτά τα προβλήματα είναι αποτέλεσμα προβλημάτων με το αιθουσαίο μας σύστημα και μπορεί να οδηγήσουν σε κακή ισορροπία και δυσκολίες στο συντονισμό των δύο πλευρών του σώματος. Τα προβλήματα ισορροπίας και συντονισμού θα μπορούσαν να είναι αποτέλεσμα μιας σειράς διαφορετικών προβλημάτων: ένας εξειδικευμένος επαγγελματίας Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης είναι σε θέση να προσδιορίσει εάν οι δυσκολίες είναι αποτέλεσμα προβλημάτων με το αιθουσαίο σύστημα.

Η Πράξη είναι ο ιατρικός όρος για το πώς ο εγκέφαλός μας σχεδιάζει και πραγματοποιεί κινήσεις που δεν έχουμε κάνει πριν.  Για τα παιδιά αυτό θα μπορούσε να είναι το να μάθουν να πηδούν ενώ για ενήλικες να μάθουν να οδηγούν ή να χρησιμοποιούν chopsticks.

Όταν οι αισθητηριακές πληροφορίες δεν επεξεργάζονται σωστά, αυτό μπορεί να κάνει τις νέες κινήσεις πολύ δύσκολες, επειδή το παιδί δεν έχει την ικανότητα να κατανοήσει τις διαφορετικές εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες.  Έτσι, παλεύουν να καταλάβουν πού βρίσκεται το σώμα τους και πόση δύναμη, ταχύτητα και κατεύθυνση χρειάζονται για να κάνουν μια νέα κίνηση.  Τις δυσκολίες με την Πράξη τις ονομάζουμε Δυσπραξία ή Αναπτυξιακή Διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού.

Επειδή οι δυσκολίες αισθητηριακής ολοκλήρωσης μπορεί να συνυπάρχουν με άλλες διαγνώσεις (συμπεριλαμβανομένου του αυτισμού, της ΔΕΠΥ, της ΙΨΔ, των γενετικών συνδρόμων και των μαθησιακών δυσκολιών), καθώς και χωρίς καμία άλλη διάγνωση, είναι δύσκολο να τεθεί ένας ακριβής αριθμός για τον επιπολασμό.

Μια μελέτη του 2009, διαπίστωσε ότι 1 στα 6 παιδιά έχει προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας που δυσκολεύουν τη μάθηση και τη λειτουργικότητα στο σχολείο. Άλλες μελέτες έχουν βρει ότι 66% των αυτιστικών παιδιών (65-90% των αυτιστικών παιδιών, ανάλογα με την ερευνητική μελέτη) και 32% των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (που δεν ήταν αυτιστικά) εμφανίζουν σαφείς διαφορές στις αισθητηριακές συμπεριφορές. Πιο πρόσφατα, το 2020 βρέθηκε ότι οι δυσκολίες αισθητηριακής επεξεργασίας προέβλεπαν εκτελεστικές και γνωστικές δυσλειτουργίες στον ανασταλτικό έλεγχο, την ακουστική παρατεταμένη προσοχή και τη βραχυπρόθεσμη λεκτική μνήμη σε αυτιστικά παιδιά σε σχολικό πλαίσιο.

Τέλος, αξιολόγηση και θεραπεία αισθητηριακής ολοκλήρωσης γίνεται από εργοθεραπευτή που έχει την αντίστοιχη εκπαίδευση και εξειδίκευση.

Οι βασικοί θεραπευτικοί στόχοι είναι:

1. Να δώσουμε στο παιδί αισθητηριακές πληροφορίες που βοηθούν στην οργάνωση του κεντρικού νευρικού συστήματος

2. Να βοηθήσουμε το παιδί στο συντονισμό και έλεγχο της αισθητηριακής πληροφορίας και

3. Να βοηθήσουμε το παιδί να αναπτύξει μια πιο οργανωμένη αντίδραση στο αισθητηριακό ερέθισμα.