08 Φεβ Ειδική Γλωσσική Διαταραχή
Η ειδική γλωσσική διαταραχή (ΕΓΔ) ή Specific Language Impairment (SLI) είναι μια αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή που δεν αιτιολογείται από νευρολογικές, αισθητικό – κινητικές, γνωστικές ή συναισθηματικές ψυχολογικές βλάβες. Τα παιδιά με ΕΓΔ έχουν ως χαρακτηριστικό το πιο αργό ρυθμό γλωσσικής ανάπτυξης σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Δηλαδή ενώ τα άλλα αναπτυξιακά στάδια παρουσιάζονται φυσιολογικά, η εμφάνιση του λόγου καθυστερεί σημαντικά.
Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ένα ποσοστό περίπου 5 – 10% των παιδιών συναντά δυσκολία στην γλωσσική ανάπτυξη, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από νοητική υστέρηση, αισθητηριακές ή άλλες δυσκολίες, μέσα στα πλαίσια δηλαδή μιας φυσιολογικά αναπτυσσόμενης νοημοσύνης. Αυτή η δυσκολία της γλωσσικής ανάπτυξης είναι ευρέως γνωστή ως Ειδική Γλωσσική Διαταραχή και σημαίνει φτωχή ανάπτυξη του λεξιλογίου και απουσία ή έλλειψη συντακτικών και παραδειγματικών συντακτικών σχέσεων, όπως επίσης και γραμματικής μορφολογίας. Ο όρος της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής εμπίπτει στο πλαίσιο των Ειδικών Αναπτυξιακών Διαταραχών.
Συγκεκριμένα, ειδική σημαίνει την απουσία προφανής εξήγησης για τις γλωσσικές δυσκολίες, αναπτυξιακή σημαίνει ότι τα προβλήματα και οι δυσκολίες ξεκινούν σε μικρή ηλικία και εμποδίζουν ή καθυστερούν την κατά τα άλλα φυσιολογική ανάπτυξη, ενώ ο όρος διαταραχή σημαίνει ότι η ελλιπής απόδοση δεν αντιπροσωπεύει μια απλή καθυστέρηση της ανάπτυξης που μπορεί να καλυφθεί με το πέρασμα του χρόνου. Αναφορικά, χρησιμοποιήθηκαν όροι στο παρελθόν όπως «παιδική εξελικτική δυσφασία» και «παιδική αφασία».
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΓΔ
Η ΕΓΔ εμφανίζεται στο 7 – 10% του παγκόσμιου πληθυσμού, με μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια, σε σύγκριση με τα κορίτσια (3 – 4 αγόρια : 1 κορίτσι) και χαρακτηρίζεται από μεγάλο βαθμό ανομοιογένειας. Η εν λόγω κλινική ανομοιομορφία σχετίζεται με το γλωσσικό τομέα που επηρεάζεται από τη διαταραχή (φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία, πραγματολογία), με τις πιθανές σύνοδες μη λεκτικές διαταραχές, καθώς και με τη σοβαρότητα της. Ακόμη, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου συνυπάρχουν και άλλου είδους μη γλωσσικά προβλήματα, όπως κινητικές διαταραχές, δυσκολίες στη βραχύχρονη μνήμη, στην κατανόηση της ομιλίας και δυσχέρειες στην οπτική αντίληψη.
Ειδικότερα, τα πιο συχνά συμπτώματα της ΕΓΔ (Bishop, 2006) είναι τα εξής:
- Καθυστέρηση στην έναρξη της ομιλίας μέχρι 2 ετών ή και αργότερα
- Ανώριμη ή αποκλίνουσα παραγωγή ήχων της ομιλίας , ιδιαίτερα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας
- Χρήση απλουστευμένων γραμματικών δομών και λάθη καταλήξεων και ρηματικών τύπων
- Περιορισμένο λεξιλόγιο στην έκφραση και στην κατανόηση
- Ασθενής λεκτική βραχύχρονη μνήμη σε έργα που απαιτούν επανάληψη λέξεων ή προτάσεων
- Δυσκολίες στην κατανόηση σύνθετης γλώσσας, ειδικά όταν ο ομιλητής μιλά γρήγορα
ΓΛΩΣΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΜΕ ΕΓΔ
Τα παιδιά με ΕΓΔ εμφανίζουν προβλήματα στην έκφραση του λόγου ή και στην κατανόηση. Παρατηρείται χρονολογική, ψυχοκινητική και γραφοκινητική καθυστέρηση στην απόκτηση των γλωσσικών ορόσημων και διαφοροποίηση στη σοβαρότητα και στη διάρκεια του προβλήματος. Οι διαταραχές στη γλωσσική ανάπτυξη αφορούν κυρίως τον τομέα της μορφοσύνταξης αλλά και το χειρισμό πολύπλοκων δομικών αναπαραστάσεων σε επίπεδο σύνταξης, μορφολογίας και φωνολογίας.
Οι καταγεγραμμένες διαταραχές στη φωνολογία περιλαμβάνουν:
- Ανώριμη ή διαταραγμένη φωνολογία (απλοποίηση ή μη διαφοροποίησης φθόγγων, όπως /φ/ – /β/
- Δυσκολίες προγραμματισμού της εκφοράς των ήχων της γλώσσας
- Αρθρωτικά λάθη: αποκοπή, αντικατάσταση, αλλοίωση (συλλαβών, φωνηέντων και συμφώνων)
- Χρήση εξελικτικά πρώιμων φωνολογικών διεργασιών: (απλούστευση συμφωνικών συμπλεγμάτων, αποβολή φωνήματος ή συλλαβής, και αφετέρου συστημικών απλοποιήσεων: αναδιπλασιασμός, αρμονία συμφόνων και φωνηέντων, ρινικοποίηση, εμπροσθοποίηση, οπισθοποίηση, στιγμικοποίηση)
Οι διαταραχές στη σύνταξη και στη μορφολογία έγκεινται σε:
- Απλουστευμένη γραμματική και υπεργενίκευση γραμματικών κανόνων
- Δυσκολία στους χρόνους και στις ρηματικές καταλήξεις
- Απουσία λειτουργικών λέξεων (π.χ. και, να, με)
- Τηλεγραφική δομή πρότασης (Υ – Ρ – Α)
- Στερεοτυπικές εκφράσεις
- Δυσκολίες στην εύρεση λέξεων και στη χρήση τους για το σχηματισμό συντακτικά ορθών φράσεων
- Διαταραχές στη μορφολογία (παράλειψη άρθρων, συνδέσμων, προθέσεων, παράλειψη και λανθασμένη χρήση καταλήξεων)
- Χρήση μόνο ενεστώτα
- Σύγχυση ενεργητικής – παθητικής φωνής
- Λανθασμένη διατύπωση ή απουσία ερωτήσεων
- Άτακτη προτασιακή τοποθέτηση λέξεων
Οι διαταραχές στη σημασιολογία περιλαμβάνουν:
- Παραφασίες (αντικατάσταση λέξεων)
- Αναφορά μόνο στο παρόν και στα γεγονότα που συμβαίνουν εκείνη τη στιγμή
- Καθυστέρηση παραγωγής των πρώτων λέξεων
- Καθυστέρηση ανάπτυξης του λεξιλογίου
- Περιορισμένο φτωχό λεξιλόγιο
- Δυσκολία στην εκμάθηση νέων εννοιών και λέξεων
- Δυσκολία χρήσης και κατανόησης αφηρημένων εννοιών
- Ελλείψεις σε συγκεκριμένες κατηγορίες λέξεων (τοπικοί, χρονικοί, τροπικοί προσδιορισμοί, χρήση προσωπικών/ κτητικών αντωνυμιών)
- Δυσκολία στην ανάκληση του λεξιλογίου
Οι διαταραχές στην πραγματολογία έγκεινται σε:
- Μη χρήση και μη απάντηση σε ερωτήσεις ή παροχή ακατάλληλων απαντήσεων (χωρίς ειρμό και συνοχή, εκτός θέματος)
- Ηχολαλία
- Μη κατανόηση και μη χρήση όρων ευγενείας
- Μη λήψη πρωτοβουλιών στη συζήτηση
- Χρήση ελλιπών συμφραζόμενων για την εξαγωγή νοήματος
- Μη κατανόηση της έννοιας της μεταφοράς, της αμφισημίας (πολλαπλότητα των σημασιών) , του έμμεσου μηνύματος, των αστείων και των ανέκδοτων
Εξελικτικά τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν, πέρα των μαθησιακών δυσκολιών, και σοβαρές ψυχολογικές και κοινωνικές δυσκολίες, που προκαλούνται από τις παραπάνω επικοινωνιακές ελλείψεις. Συγκεκριμένα:
- έντονη υπερκινητικότητα και δυσκολία στην συγκέντρωση,
- συναισθηματική αστάθεια, συναισθηματική ανασφάλεια και χαμηλή αυτοεκτίμηση,
- προβλήματα κοινωνικοποίησης και εδραίωσης κοινωνικών σχέσεων,
- θυμός, σύγχυση του χώρου και του χρόνου,
- διαταραχές στο συντονισμό των λεπτών και αδρών κινήσεων
- δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την ώρα της παράδοσης, δείχνουν να μην καταλαβαίνουν τι τους λένε και αδυνατούν να ακολουθήσουν προφορικές οδηγίες,
- απομονώνουν λέξεις και προσπαθούν να «βγάλουν νόημα» από το μάθημα
- αδυνατούν να εκφράσουν κάποιο γεγονός που τους έχει συμβεί ή να περιγράψουν μια ιστορία με γραμμικότητα
- δεν κατανοούν τα σχήματα λόγου και τις ομοιοκαταληξίες, ο λόγος τους είναι σύντομος, περιληπτικός, ελλειπτικός και ελλειμματικός σε περιεχόμενο
ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΓΔ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ, ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΚΑΡΙΕΡΑ
Τα παιδιά με ΕΓΔ αντιμετωπίζουν κίνδυνο της ακαδημαϊκής αποτυχίας και ιδιαίτερα λόγω της δυσκολίας που υπάρχει στην ανάγνωση. Μελέτες έχουν δείξει ότι 40 – 75% των παιδιών με ΕΓΔ θα έχει δυσκολίες στην ανάγνωση επειδή η ανάγνωση εξαρτάται από μία ευρεία ποικιλία αλληλεξάρτησης των γλωσσικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων όλων των γλωσσικών ικανοτήτων (γραμματική, σύνταξη, σημασιολογία και φωνολογικές δεξιότητες). Επίσης είναι πολύ πιθανόν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς τον γραμματισμό. Τα παιδιά που έχουν αναγνωστικές δυσκολίες, δηλαδή δυσλεξία, ενδέχεται να αντιμετωπίζουν δυσκολίες και στις δεξιότητες του προφορικού λόγου πέρα από τον τομέα της φωνολογίας.
Σύμφωνα με τελευταίες έρευνες, υπάρχει αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των δύο διαταραχών (ΕΓΔ και δυσλεξία) της τάξης 50% περίπου. Ο γραμματισμός βασίζεται στις δεξιότητες προφορικού λόγου. Οι δεξιότητες αποκωδικοποίησης σχετίζονται με τις φωνολογικές ικανότητες, ενώ η αναγνωστική ικανότητα σχετίζεται πιο στενά με τις μη μορφολογικές γλωσσικές δεξιότητες. Οι επιδόσεις σε δοκιμασίες γλωσσικής έκφρασης και κατανόησης έχουν βρεθεί να συσχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις επιδόσεις στην ανάγνωση.
Η Bishop (2001) βρήκε ότι το 29% των παιδιών με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή, που είχαν ελλείμματα σε έναν γλωσσικό τομέα, είχαν επίσης δυσκολίες στην ανάγνωση. Αντίθετα, πολύ μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών με ΕΓΔ 72% που παρουσίαζαν ελλείμματα σε δύο ή περισσότερους τομείς, είχαν μεγαλύτερες δυσκολίες στην ανάγνωση. Επομένως υπάρχουν ουσιαστικά δεδομένα ότι τα παιδιά με ΕΓΔ είναι πολύ πιθανόν να έχουν δυσκολίες στην κατάκτηση της ανάγνωσης στη σχολική ηλικία. Τα παιδιά με ελλείμματα σε περισσότερους τομείς της γλώσσας θα βρίσκονται σε ομάδα υψηλότερου κινδύνου για εμφάνιση αναγνωστικών δυσκολιών.
ΣΤΑΥΡΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ – ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ