07 Οκτ Ο ελεύθερος χρόνος ως προσωπική και απαραίτητη ανάγκη
Οι συνθήκες της σύγχρονης ζωής είναι μονότονες, πιεστικές και επίπονες. Αυτό ισχύει τόσο για τους εργαζόμενους, στη ζωή των οποίων η εργασία κατέχει κεντρική θέση , όσο και για τους χρόνια ανέργους, οι οποίοι καθημερινά καταβάλουν τεράστιες προσπάθειες με σκοπό την εύρεση εργασίας.
Οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, ο ανταγωνισμός και το άγχος, οι πολλές και επείγουσες επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, η εξειδίκευση και η πνευματική μονομέρεια που αυτή συνεπάγεται, η αποξένωση από τους συνανθρώπους και από τη φύση καταπονούν σωματικά και ψυχικά τον άνθρωπο. Αυτές, λοιπόν, οι συνθήκες κάνουν απόλυτα αναγκαία όχι μόνο την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου αλλά και την κατάλληλη αξιοποίησή του.
Είναι όμως ο ελεύθερος χρόνος ένας χρόνος πραγματικής ελευθερίας για τον άνθρωπο; Το κριτήριο με το οποίο θα μπορούσε να προσδιοριστεί η έννοια του πραγματικά ελεύθερου χρόνου έχει ασφαλώς σχέση με την έννοια της ελευθερίας. Ελεύθερος είναι αυτός που κάνει αυτό που θέλει, αυτό που τον ευχαριστεί, χωρίς εσωτερικούς ή εξωτερικούς περιορισμούς. Κατ’ αναλογία, λοιπόν, ελεύθερος είναι ο χρόνος τον οποίο ο άνθρωπος τον αξιοποιεί και τον διαθέτει όπως αυτός κρίνει σωστό και όχι όπως του υπαγορεύουν διάφοροι εξωγενείς, ανεξάρτητοι από τη θέλησή του παράγοντες.
Κρίνοντας τον ελεύθερο χρόνο του κάθε ατόμου από αυτήν την άποψη θα διαπιστωθεί ότι δεν είναι και τόσο ελεύθερος όσο λέγεται ή φαίνεται. Αυτό οφείλεται κυρίως στις επαγγελματικές, οικογενειακές, οικονομικές και κοινωνικές υποχρεώσεις που απορροφούν μεγάλο μέρος της ζωής του. Επομένως οτιδήποτε λείπει από τον καθένα ξεχωριστά μπορεί να το αποκτήσει με την κατάλληλη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου του. Αν, λοιπόν, η εργασία δεν προσφέρει στο άτομο την ικανοποίηση της ολοκληρωμένης προσωπικής δημιουργίας και δεν του επιτρέπει να αναπτύξει ομοιόμορφα όλες τις πτυχές της προσωπικότητάς του, μπορεί κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου του να επιδίδεται σε ασχολίες και δραστηριότητες που αντισταθμίζουν αυτή τη μονομέρεια.
Βέβαια το πώς θα διαθέσει ο καθένας τον ελεύθερο χρόνο του ποικίλει από άτομο σε άτομο. Και αυτό γιατί υπάρχουν αναρίθμητες και διαφορετικές δραστηριότητες που η αξιοποίησή τους εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αρχικά προσδιορίζονται από τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα καθώς επίσης από την ψυχοσύνθεση και την παιδεία του κάθε ατόμου. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η επίδραση των συνηθειών που έχει αποκτήσει ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία αλλά και το φυσικό, το πολιτιστικό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και από το οποίο δέχεται επιδράσεις.
Αυτές οι επιδράσεις αποτέλεσαν αφορμή για την πραγματοποίηση ερευνών, σκοπός των οποίων ήταν η διερεύνηση κοινών πρακτικών που απορροφούν τον ελεύθερο χρόνο των σύγχρονων ανθρώπων. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, τόσο από τις έρευνες όσο και από την εμπειρία του κάθε ατόμου διαπιστώνεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος προτιμά να αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του σε συγκεκριμένες δραστηριότητες.
Οι περισσότερες δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου συνδέονται άμεσα με τη μαζική κουλτούρα, το καταναλωτικό φαινόμενο και την αναζήτηση της απόλαυσης. Πολλές φορές όταν ο ελεύθερος χρόνος γίνεται κενός και ανιαρός και κατακλύζεται από την έννοια του ανικανοποίητου, είναι δυνατόν κατά τη διάρκειά του να εκδηλώνονται ψυχοπαθολογικά και αντικοινωνικά φαινόμενα, όπως βία, εγκληματικότητα και εκμαυλισμός. Είναι πλέον γεγονός ότι το 90% των παραβατικών συμπεριφορών πραγματοποιούνται κατά τον χρόνο αυτόν.
Ο ελεύθερος χρόνος είναι επομένως μια όαση στη γεμάτη και άγχος ζωή του ανθρώπου. Όπως ανέφερε και ο Δημόκριτος: «Βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος» δηλαδή: «Η ζωή χωρίς γιορτή είναι μακρύς δρόμος χωρίς πανδοχείο».
Στάμου Δήμητρα
Ψυχολόγος